به گزارش سایت شفق نیوز، پلاستیک به یکی از اجزای جدایی‌ناپذیر زندگی بشر تبدیل شده است. از بسته‌بندی مواد غذایی گرفته تا لباس‌هایی که می‌پوشیم و وسایلی که هر روز استفاده می‌کنیم، پلاستیک همه‌جا حضور دارد. اما این حضور گسترده، پیامدهایی نیز به همراه دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها تولید میکروپلاستیک‌ها است. میکروپلاستیک‌ها ذرات ریز پلاستیکی با اندازه کمتر از 5 میلی‌متر هستند که به دلیل ابعاد کوچکشان به راحتی وارد چرخه‌های طبیعی، زنجیره غذایی و حتی بدن انسان می‌شوند. این ذرات نه تنها تهدیدی برای محیط‌زیست به شمار می‌روند، بلکه نگرانی‌هایی جدی در مورد سلامت انسان و موجودات زنده ایجاد کرده‌اند.
سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود این است: این میکروپلاستیک‌ها از کجا می‌آیند؟ منابع اصلی تولید آن‌ها در زندگی روزمره ما چیست؟ پاسخ به این سؤال می‌تواند به ما کمک کند تا با شناخت بهتر این منابع، راهکارهایی برای کاهش تولید و اثرات آن‌ها پیدا کنیم. در این مقاله، به بررسی جامع منابع اصلی تولید میکروپلاستیک در زندگی روزمره انسان‌ها می‌پردازیم و تلاش می‌کنیم تا با نگاهی دقیق، ابعاد مختلف این موضوع را روشن کنیم.
میکروپلاستیک چیست و چرا اهمیت دارد؟
پیش از ورود به بحث منابع، لازم است تعریفی از میکروپلاستیک ارائه دهیم. میکروپلاستیک‌ها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: میکروپلاستیک‌های اولیه و ثانویه. میکروپلاستیک‌های اولیه ذراتی هستند که از ابتدا به صورت ریز تولید می‌شوند، مانند دانه‌های ریز موجود در محصولات آرایشی یا مواد اولیه صنعتی. میکروپلاستیک‌های ثانویه اما از تجزیه پلاستیک‌های بزرگ‌تر در اثر عواملی مانند نور خورشید، باد، امواج دریا و فرسایش مکانیکی به وجود می‌آیند.
اهمیت این ذرات کوچک از آن جهت است که به دلیل اندازه ریز خود به راحتی در محیط‌زیست پخش می‌شوند و توسط موجودات زنده، از پلانکتون‌ها گرفته تا ماهی‌ها و حتی انسان‌ها، جذب می‌شوند. مطالعات نشان داده‌اند که میکروپلاستیک‌ها در آب آشامیدنی، غذا، خاک و حتی هوای تنفسی ما حضور دارند. این موضوع زنگ خطری برای سلامت عمومی و پایداری اکوسیستم‌های طبیعی است.
منابع اصلی تولید میکروپلاستیک در زندگی روزمره
حال که با تعریف و اهمیت میکروپلاستیک آشنا شدیم، بیایید به سراغ منابع اصلی تولید آن در زندگی روزمره برویم. این منابع به فعالیت‌ها و محصولاتی مرتبط هستند که هر روز با آن‌ها سر و کار داریم.
1. محصولات آرایشی و بهداشتی
یکی از شناخته‌شده‌ترین منابع میکروپلاستیک‌های اولیه، محصولات آرایشی و بهداشتی مانند اسکراب‌های صورت، خمیردندان‌ها و شوینده‌ها هستند. در بسیاری از این محصولات از دانه‌های ریز پلاستیکی (معمولاً از جنس پلی‌اتیلن یا پلی‌پروپیلن) استفاده می‌شود که به عنوان لایه‌بردار یا عامل ساینده عمل می‌کنند. این ذرات پس از استفاده، از طریق فاضلاب وارد سیستم‌های آبی می‌شوند و به دلیل اندازه کوچکشان، در تصفیه‌خانه‌ها فیلتر نمی‌شوند.
به عنوان مثال، یک اسکراب صورت ممکن است حاوی هزاران میکروبید پلاستیکی باشد که پس از شستشو مستقیماً وارد رودخانه‌ها و اقیانوس‌ها می‌شوند. اگرچه در برخی کشورها مانند ایالات متحده و اتحادیه اروپا استفاده از میکروبیدها در محصولات آرایشی ممنوع شده است، اما هنوز در بسیاری از مناطق جهان این محصولات به وفور یافت می‌شوند.
2. لباس‌های مصنوعی و شستشوی آن‌ها
لباس‌هایی که از الیاف مصنوعی مانند پلی‌استر، نایلون و اکریلیک ساخته شده‌اند، یکی دیگر از منابع اصلی تولید میکروپلاستیک هستند. هر بار که این لباس‌ها در ماشین لباسشویی شسته می‌شوند، هزاران میکروفیبر پلاستیکی از آن‌ها جدا شده و همراه با آب به سیستم فاضلاب وارد می‌شوند. تحقیقات نشان می‌دهد که شستشوی یک لباس پلی‌استری می‌تواند تا 1900 میکروفیبر در هر بار آزاد کند.
با توجه به اینکه بیش از 60 درصد لباس‌های تولیدشده در جهان از مواد مصنوعی ساخته می‌شوند، این منبع به تنهایی حجم عظیمی از میکروپلاستیک را وارد محیط‌زیست می‌کند. این میکروفیبرها به دلیل سبکی و اندازه کوچکشان به راحتی در آب شناور شده و توسط موجودات دریایی خورده می‌شوند.
3. بسته‌بندی‌های پلاستیکی و ظروف یک‌بارمصرف
بسته‌بندی‌های پلاستیکی مانند بطری‌های آب، کیسه‌های خرید و ظروف یک‌بارمصرف غذا از منابع اصلی میکروپلاستیک‌های ثانویه هستند. این محصولات پس از دور انداخته شدن، در طبیعت تحت تأثیر عواملی مانند نور خورشید و فرسایش مکانیکی به ذرات ریزتر تجزیه می‌شوند. به عنوان مثال، یک کیسه پلاستیکی که در کنار جاده رها شده است، به مرور زمان به قطعات کوچک‌تر و در نهایت میکروپلاستیک تبدیل می‌شود.
در زندگی روزمره، استفاده گسترده از این محصولات باعث شده است که تجمع زباله‌های پلاستیکی در محیط‌زیست به یک معضل جهانی تبدیل شود. حتی در صورتی که این زباله‌ها به درستی دفع شوند، فرایند بازیافت یا دفن آن‌ها ممکن است به تولید میکروپلاستیک منجر شود.
4. لاستیک‌های خودرو
شاید تعجب‌آور باشد، اما لاستیک‌های خودرو یکی از بزرگ‌ترین منابع تولید میکروپلاستیک در زندگی روزمره هستند. لاستیک‌ها از مواد مصنوعی مانند استایرن-بوتادین ساخته شده‌اند که در اثر سایش با سطح جاده، ذرات ریز پلاستیکی آزاد می‌کنند. این ذرات از طریق باد یا باران به خاک، رودخانه‌ها و اقیانوس‌ها منتقل می‌شوند. بر اساس مطالعات، تنها در اروپا سالانه حدود 500 هزار تن میکروپلاستیک از سایش لاستیک‌ها تولید می‌شود. با توجه به اینکه هر فرد به طور متوسط روزانه از خودرو استفاده می‌کند یا در معرض تردد خودروها قرار دارد، این منبع تأثیر قابل‌توجهی بر آلودگی میکروپلاستیکی دارد.
5. رنگ‌ها و پوشش‌های پلاستیکی
رنگ‌های ساختمانی، پوشش‌های ضدآب و مواد مورد استفاده در صنایع مختلف اغلب حاوی پلیمرهای پلاستیکی هستند. با گذشت زمان و در اثر فرسایش، این مواد به صورت ذرات ریز در محیط پخش می‌شوند. به عنوان مثال، رنگ کشتی‌ها که برای جلوگیری از زنگ‌زدگی استفاده می‌شود، در تماس با آب دریا به تدریج میکروپلاستیک آزاد می‌کند. در زندگی روزمره، نقاشی خانه‌ها یا استفاده از اسپری‌های رنگی نیز می‌تواند به تولید این ذرات منجر شود، هرچند این منبع نسبت به موارد دیگر کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
6. وسایل پلاستیکی روزمره و فرسایش آن‌ها
وسایل پلاستیکی مانند اسباب‌بازی‌ها، ظروف آشپزخانه و مبلمان پلاستیکی نیز با استفاده مداوم و قرار گرفتن در معرض شرایط محیطی به تدریج فرسوده شده و میکروپلاستیک تولید می‌کنند. به عنوان مثال، یک قاشق پلاستیکی که بارها در غذای داغ استفاده می‌شود، ممکن است ذرات ریز خود را به غذا منتقل کند. این منبع اگرچه به اندازه منابع دیگر برجسته نیست، اما به دلیل استفاده گسترده از پلاستیک در خانه‌ها، تأثیر تجمعی قابل‌توجهی دارد.
7. فیلتر سیگار
فیلتر سیگار که از جنس استات سلولز (نوعی پلاستیک) ساخته شده است، یکی دیگر از منابع نادیده گرفته‌شده میکروپلاستیک است. میلیون‌ها ته‌سیگار هر روز در خیابان‌ها و طبیعت رها می‌شوند و با تجزیه تدریجی، میکروپلاستیک تولید می‌کنند. این ذرات به راحتی توسط آب باران شسته شده و به منابع آبی راه پیدا می‌کنند.
تأثیرات میکروپلاستیک بر انسان و محیط‌زیست
اکنون که منابع اصلی را شناسایی کردیم، بیایید نگاهی به پیامدهای آن‌ها بیندازیم. میکروپلاستیک‌ها پس از ورود به محیط‌زیست، در زنجیره غذایی تجمع پیدا می‌کنند. ماهی‌ها و پرندگان این ذرات را می‌خورند و در نهایت انسان‌ها از طریق مصرف غذا یا آب آلوده در معرض آن قرار می‌گیرند. تحقیقات اولیه نشان داده‌اند که میکروپلاستیک‌ها می‌توانند در بدن انسان التهاب، اختلالات هورمونی و حتی آسیب به DNA را به دنبال داشته باشند.
از منظر محیط‌زیست، این ذرات به تخریب زیستگاه‌ها، کاهش تنوع زیستی و آلودگی منابع آب منجر می‌شوند. اقیانوس‌ها که محل اصلی تجمع میکروپلاستیک‌ها هستند، به شدت تحت تأثیر قرار گرفته‌اند و این موضوع زندگی موجودات دریایی را تهدید می‌کند.
راهکارهایی برای کاهش تولید میکروپلاستیک
شناخت منابع تولید میکروپلاستیک، اولین گام برای مقابله با این مشکل است. در ادامه، چند راهکار عملی برای کاهش تولید آن در زندگی روزمره پیشنهاد می‌شود:
- استفاده از محصولات طبیعی: به جای اسکراب‌های حاوی میکروبید، از گزینه‌های طبیعی مانند شکر یا نمک استفاده کنید.
- انتخاب لباس‌های طبیعی: خرید لباس‌هایی از جنس پنبه، پشم یا کتان به جای مواد مصنوعی.
- کاهش استفاده از پلاستیک یک‌بارمصرف: استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای و ظروف قابل استفاده مجدد.
- فیلترهای لباسشویی: نصب فیلترهای مخصوص روی ماشین لباسشویی برای جلوگیری از ورود میکروفیبرها به فاضلاب.
- مدیریت زباله: دفع صحیح زباله‌ها و مشارکت در برنامه‌های بازیافت.
میکروپلاستیک‌ها محصول جانبی زندگی مدرن هستند که از منابع متعددی در زندگی روزمره ما سرچشمه می‌گیرند. از محصولات آرایشی گرفته تا لاستیک خودرو و لباس‌های مصنوعی، هر کدام به نحوی در این آلودگی سهیم هستند. شناخت این منابع به ما کمک می‌کند تا با تغییر عادات روزمره و اتخاذ تصمیمات آگاهانه، گامی در جهت کاهش این معضل جهانی برداریم. در نهایت، مسئولیت این تغییر نه تنها بر دوش دولت‌ها و صنایع، بلکه بر عهده تک‌تک افراد جامعه است. آینده‌ای پاک‌تر و سالم‌تر، نیازمند تلاش جمعی ماست.
منبع: shafaghnews.com
